Stichting Oorlogsverhalen Nieuwolda
Stichting Oorlogsverhalen Nieuwolda heeft als doel het in woord en beeld brengen van herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog, die verbonden zijn aan Nieuwolda (of met het verzet in de gemeente Oldambt).
Onze boeken
Ik ben zo weer terug
Eerbetoon aan de 67 omgekomen verzetsmensen uit het Oldambt.
“Ik ben zo weer terug”, zei Engel Etsko Nap uit Finsterwolde tegen zijn vrouw en zijn zoontje toen hij op 6 mei 1941 gearresteerd werd. Maar hij kwam nooit meer thuis en stierf als Häftling 904 op 23 juni 1942 in Buchenwald. Nap was één van de 67 Oldambtster verzetsmensen die omkwamen in Duitse concentratiekampen.
Ook zij dachten dat ze na een kort verblijf in de gevangenis spoedig weer terug zouden keren naar huis. Een illusie, zo bleek al snel. In dit boek geeft Cees Stolk al die vermoorde Oldambtsters een gezicht en brengt ze zo als het ware weer thuis.
Een doos vol verdriet
Verzetsmensen gaven in de Tweede Wereldoorlog hún leven voor óns leven zonder oorlog.
In de gemeente Oldambt (Groningen) stonden tientallen op om ieder op hun eigen manier de Duitse bezetter te bestrijden. Verschillenden van hen kregen na de oorlog een eerbetoon in de vorm van een straatnaam. Maar een naam is maar een naam. Wie waren zij? Wat dreef hen?
Dit boekje haalt de Oldambtster verzetsmensen uit de anonimiteit en geeft hun een gezicht. zodat nu voor altijd in het collectieve geheugen gegrift staan.
Dorp in oorlogstijd
Hoe onderging een doorsnee Gronings dorp de oorlogstijd? Wat speelde zich op die paar vierkante kilometers af? Verzet? Verraad? Verschrikking? Verlies?
Nieuwolda, dorp in Oldambt, vocht tussen 1940 en 1945 zijn eigen kleine oorlog.
Dit boekje schetst een beeld van een dorp in oorlogstijd aan de hand van getuigenissen, dagboeken en persoonlijke herinneringen. Vijf jaar leven tussen hoop en angst.
Nieuws
Zaterdag 4 oktober 2025: Boekpresentatie 'Ik ben zo weer terug'
Toespraak Sasja Michalski over haar opa en de Poolse bevrijders - Dodenherdenking 2025
De bunker
Het is niet meer dan een betonnen bak, 3,5 bij 1,6 meter. Langwerpig, aan het zicht onttrokken door essen en half weggestopt onder een aarden wal. Een relikwie uit oorlogstijd, een schuilbunker, aangelegd door de bewoners van toen. Achttien meter uit de achtergevel van Hoofdstraat 119 in Nieuwolda valt het restant uit de jaren 40-45 amper op.
Deze schuilplaats is nog het enige restant dat in Nieuwolda als tastbaar bewijs overbleef uit die oorlogsjaren. De twee kazematten (bunkers) bij de brug over het Termunterzijldiep zijn opgeblazen en met de grond gelijk gemaakt. Niets herinnert meer aan de strijd die hier geleverd is. In enkele huizen nabij de brug zoals eetcafé De Brug, v/h pand Klei, zijn nog kogelgaten zichtbaar.
Opening bunker op 5 mei 2025
Wat een ander gezicht is het nu! Militairen van de 103e Constructie compagnie van het 101e Geniebataljon uit Wezep hebben in september 2024 hebben heel wat bomen en struiken gekapt en grond weggegraven om de bunker weer in het zicht te brengen.
Stichting Oorlogsverhalen Nieuwolda werkte daarna verder aan het herstel. Wat er nog niet was? Een trap om de bunker daadwerkelijk te kunnen betreden, want de vloer zit wel een meter diep onder de deuropening. Dorpsgenoot Menso Bult bood spontaan aan om die trap voor ons te maken. Dus op 5 mei 2025 kunnen we ook echt de bunker betreden!
Het herstel van de bunker is mogelijk gemaakt door:
Met speciale dank aan Menso Bult voor het maken van de trap in de bunker.
De boeken van Cees Stolk
“Ik ben zo weer terug”, zei Engel Etsko Nap uit Finsterwolde tegen zijn vrouw Antje en zijn zoontje Willy toen hij op 6 mei 1941 gearresteerd werd. Het waren zijn laatste woorden. Hij kwam niet terug maar stierf als Häftling 904 op 23 juni 1942 in concentratiekamp Buchenwald. Nap was één van de 67 Oldambtster verzetsmensen die omkwamen door Duitse terreur.
Net als Nap dachten ook zij dat zij na een kort verblijf in de gevangenis spoedig weer terug zouden keren naar huis. Een illusie, zo bleek al snel. Zij stierven ver van huis… Door uitputting, door ziekte, door ophanging of door executie. Het boek Ik ben zo weer terug geeft al die vermoorde Oldambtsters een gezicht en brengt ze zo als het ware weer thuis.
Trilogie voltooid
Cees Stolk: “Met dit boek voltooi ik een trilogie over de oorlog in het Oldambt. Het begon met een portret over een doorsnee dorp in Groningen, mijn dorp Nieuwolda. Dat werd het boek Dorp in oorlogstijd. Wat gebeurde er in die vijf jaren? Het boek schetste een beeld aan de hand van getuigenissen, dagboeken en persoonlijke herinneringen. In de nadagen van de oorlog moest het hele dorp evacueren en sloeg op de vlucht.
Wie weet wie B.K. Bosma is?
Toen ik in mei 2023 een 4 mei-lezing uitsprak in het plaatselijk dorpshuis hield ik de aanwezigen de vraag voor: “Wie weet wie B.K. Bosma is, naar wie dichtbij een plein is vernoemd?” Het zou, zo opperde ik, het nieuwe college van B en W van de gemeente Oldambt sieren om alle 26 straatnamen, genoemd naar verzetsmensen, te ondertitelen, te duiden wie het waren. De in de zaal aanwezige wethouder Gert Engelkens zei na afloop tegen mij: “Ik neem deze suggestie mee.”
Ondertiteling straatnaamborden
En inderdaad, binnen niet al te lange tijd, dat wil zeggen in mei 2024, waren alle 26 straatnamen ondertiteld en zag het boek Een doos vol verdriet het licht, mede met dank aan de nagelaten brieven van Hiebo Remmers, in bezit van zijn oomzegger Roel de Keijser.
Klus nog niet geklaard
Ik dacht toen echt dat de klus geklaard was en dat ik zo een beeld van het verzet in het Oldambt had gegeven. Maar na die verschijning benaderde menigeen mij met de vraag: maar er zijn toch meer verzetsmensen omgekomen in de Tweede Wereldoorlog in de gemeente? Ja, inderdaad, alleen is daar geen straat, weg of plein naar vernoemd.
67 omgekomen verzetsmensen in het Oldambt
Die vraag bleef mij achtervolgen en dus ben ik op zoek gegaan naar al die vermoorde mannen van wie een verzetskaart voorhanden is in het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen (OVCG). Ik kreeg daarbij steun van mijn vriend Harry Vrieze, oud-leraar aan het Dollard College. Zijn hulp was van onschatbare waarde.
Hij printte al die verzetskaarten uit en overlaadde mij met drie vuistdikke ordners. “Kinst veurlopig ain tiedje veuroet, mien jong”, sprak hij laconiek. Uit al die kaarten selecteerde ik nauwgezet de omgekomen mannen. Dat bleken er in de gemeente Oldambt 67 te zijn. In totaal zaten in het hele Oldambt zo’n 320 mensen in het verzet.
Een ‘pokkel waark’
Al vrij snel na het verschijnen van dit boek kreeg ik van verschillende kanten de vraag voorgelegd: maar er zaten toch meer mensen in het verzet? Die mogen toch niet vergeten worden. Die vraag bleef mij bezighouden en dus zette ik mij aan iets wat de Groninger omschrijft als ‘ain pokkel waark’, het in kaart brengen van al die door de nazi’s vermoorde mannen uit het Oldambt. Het bleken er maar liefst 67 te zijn.
Na anderhalf jaar noeste arbeid is het gelukt. In mijn nieuwe boek Ik ben zo weer terug krijgen de omgekomen verzetsmensen een naam en een gezicht, evenals de Poolse bevrijders van Nieuwolda en de zeven neergestorte geallieerde vliegeniers op het land van nu Bosma.”
Het verzet in Nieuwolda
In totaal zaten in wat nu de gemeente Oldambt is, tussen de 280 en 300 mensen in het verzet, van wie 32 in Nieuwolda, aldus het boek ‘Verzet in Groningen’ van Niemeijer & Mulder. Nieuwolda kende het hoogste percentage verzetsmensen van de provincie Groningen: 1,57%. In elk geval hoger dan omliggende dorpen en zelfs hoger dan Winschoten dat tot een geringer percentage kwam: 0,57%.
Groningers betaalden een hoge prijs voor hun verzet tegen de nazi’s. Met name in communistisch georiënteerde dorpen als Beerta, Drieborg en Finsterwolde was het aantal vermoorde verzetsmensen navenant hoog.
In het boek Ik ben zo weer terug staan ook de portretten van de omgekomen verzetsmensen afkomstig uit Nieuwolda: Hendrik Bos (landarbeider), Jan Koeno Bos (kleermaker), Berend Klaas Bosma (landbouwer) en Arent Bosscher (bakker). Cees Stolk vertelt ook het verhaal van de in Nieuwolda omgekomen vliegeniers aan de hand van een portret van Lenny Calderwood (vliegenier).”
67 omgekomen Oldambtster verzetsmensen
Het kaartje laat zien naar welke plaatsen de 67 Oldambtster verzetsmensen door de nazi’s vervoerd werden. Op hun ‘eindstation’ kwamen ze om door uitputting, door ziekte, ophanging of door executie.
Boeken
Ik ben zo weer terug
Eerbetoon aan de 67 omgekomen verzetsmensen uit het Oldambt.
Een doos vol verdriet
Het gezicht van het verzet
in het Oldambt.
Dorp in oorlogstijd
Verhalen over verzet, verraad, verschrikking en verlies.
Ook een verhaal over de tweede wereldoorlog in Nieuwolda of het verzet in het Oldambt?
We zijn altijd op bezoek naar nieuwe verhalen en foto's!
Over ons
De bunker in hun tuin maakte de bewoners van het pand, Klaas Bellinga en Sabine Kokee, nieuwsgierig. Samen met buurman, oud-journalist Cees Stolk, gingen ze op zoek naar het verhaal achter deze bunker. Zo ontstond het plan voor het eerste boek ‘Dorp in oorlogstijd’.
Oprichting Stichting
Cees, Klaas en Sabine deelden hun ideeën met dorpsgenoot Tim van Bostelen en samen richten ze de stichting Oorlogsverhalen Nieuwolda op die zich inzet om de bunker toegankelijk te maken voor publiek.
Stichting Oorlogsverhalen Nieuwolda
Doel van de stichting Oorlogsverhalen Nieuwolda is het in woord en beeld brengen van herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog, die verbonden zijn met Nieuwolda (of met het verzet in de gemeente Oldambt), in het bijzonder door het realiseren en onderhouden van een ontmoetingsplaats en herinneringslocatie bij de bunker aan de Hoofdstraat 119 in Nieuwolda.
Bestuur stichting Oorlogsverhalen Nieuwolda
- Cees Stolk: voorzitter
- Klaas Bellinga: secretaris
- Tim van Bostelen: penningmeester
Uitgever Dorp in oorlogstijd & Een doos vol verdriet
- Sabine Kokee, uitgeverij Leuker.nu
Donaties
Wilt u Stichting Oorlogsverhalen Nieuwolda steunen?
Alle opbrengsten van de boeken komen volledig ten goede aan de stichting en gebruiken we om oorlogsverhalen te bljven vertellen.
De bestuursleden – dus ook schrijver Cees Stolk – zetten zich vrijwillig en zonder vergoeding in.
Donaties zijn welkom op bankrekeningnummer NL30 RABO 0190 6491 35.
Galerij
