Toespraak Dodenherdenking 2025 door kleinzoon van verzetsman B.K. Bosma
Op 4 mei 2025 verzamelden de inwoners van Nieuwolda om 19 uur op het B.K. Bosmaplein. Morgen zouden we 80 jaar vrijheid vieren, maar vandaag wilden we stilstaan bij de mensen die hun leven gaven voor onze vrijheid. Een van die mensen was verzetsman Berend Klaas Bosma uit Nieuwolda.
Door Sabine Kokee, 13 mei 2025
Zo’n 120 mensen waren aanwezig toen Klaas Bellinga namens het 4-5 mei Comité het woord gaf aan Albert Schut, de kleinzoon van verzetsman Berend Klaas Bosma.
Veel dorpelingen waren ontroerd door de impact die het verzet en de dood van zijn opa op Albert Schut nog altijd heeft. Je kon een speld horen vallen tijdens zijn verhaal op deze gedenkwaardige plek.
Het verhaal van Albert Schut
Mijn opa Berend Klaas Bosma
Door de organisatie ben ik gevraagd het woord te nemen op de dodenherdenking 2025 hier in Nieuwolda op het Berend Klaas Bosmaplein, vernoemd naar mijn Opa.
Mijn naam is Albert Schut. Ik ben vernoemd naar mijn Oom, Albert Bosma, die het niet kon verdragen dat zijn vader, Berend Klaas Bosma, verraden werd en door zijn overtuiging om te vechten tegen onrecht en tirannie, dit met de dood heeft moeten bekopen. Nooit is achterhaald wie de verraders waren. Tijdens de herbegrafenis van zijn vader, Berend Klaas Bosma, hier in Nieuwolda stond mijn Oom met een ronkende motor aan de rand van de begraafplaats zijn woede te uiten daarover, kort daarna is hij naar Canada geëmigreerd.
In mijn jeugdjaren leek het wel een spannend jongensboek waar ik niet genoeg van kreeg. Opa had zelf een bunker gebouwd in de tuin…..Er was op het land een geallieerde bommenwerper neergestort…..Tijdens de laatste gevechten gevlucht met paard en wagen naar Midwolda terwijl de bommen over hun heen vlogen, wat een tijd moet dat zijn geweest.
De ondergrondse van Nieuwolda
Mijn Opa, Berend Klaas Bosma, was plaatsvervangend groepscommandant van de ondergrondse in Nieuwolda. Wat hij allemaal heeft gedaan is niet helemaal duidelijk maar hij hielp onder andere neergeschoten vliegeniers en onderduikers.
Verraden
Eind 1944 toen het hem te heet onder de voeten werd, hij werd toen zelf gezocht door de Duitsers, zat hijzelf ondergedoken. Omdat de bevrijding van Noord Nederland nog een tijd op zich liet wachten is hij op een dag terug gegaan om te kijken hoe het met zijn vrouw, kinderen en de boerderij was. Eenmaal thuis besloot hij de nacht te blijven en dat liep fout af, verraden.
Verhoord, gemarteld en gefolterd
Verstopt onder het hooi hebben ze hem uiteindelijk gevonden en naar Winschoten gebracht. Daarna naar het Huis van Bewaring in Groningen en verhoord, gemarteld en gefolterd in het beruchte Scholtenshuis op de Grote Markt.
Uiteindelijk is hij met 9 anderen op 8 April 1945, zonder iemand verraden te hebben, in een truck gezet en afgevoerd naar de bossen van Anloo waar ze alle 10 gefussileerd zijn. Het wrange is dat er dit zelfde bos al geallieerde verkenners aanwezig waren, op nog geen kilometer afstand, helaas kwam dat voor hun te laat.
Certificaat voor redden ‘Airmen’
Na de oorlog kwamen geallieerde vliegeniers hun dank betuigen op de boerderij. Oma en de kinderen wisten van niks, Opa sprak daar niet over en niemand sprak Engels van de familie, het was een beetje een genante vertoning.
Van de Britse en Amerikaanse regering kreeg Opa postuum onderscheidingen voor de geboden hulp.
Herdenken
Mijn moeder, Aaltje Pieterdina Bosma, praatte nooit over de oorlogstijd en ging op een enkele keer na niet naar herdenkingen. De periodes van de herdenkingenen waren altijd een rottijd voor haar. Ik herinner me nog wel dat mijn ouders ons een keer meenamen naar Anloo, om de gedenksteen te laten zien.
Mijn broer en ik op zoek, in de bossen, naar de kuil waarin Opa dood gelegen moest hebben, natuurlijk niet wetende hoe erg dit geweest moet zijn voor mijn moeder, ze had een enorm oorlogstrauma. Gelukkig hebben we onze moeder een paar jaar geleden nog meegenomen naar hier tijdens de Dodenherdenking. Dit naar aanleiding van de boeken van Cees Stolk over Nieuwolda in oorlogstijd, die voor haar therapeutisch gewerkt hebben, ze heeft nog oude schoolvrienden en kennissen ontmoet, gelachen, en zoals ze zelf zei: “hiermee is voor mij de cirkel rond”.
Herdenking Anloo
Vandaag, 4 mei, herdenken we. Het is mooi om te zien dat jongere mensen hier ook bij stil staan. In Anloo, op de plek waar mijn Opa gefussileerd is, staat een gedenksteen, geadopteerd door de plaatselijke basissschool, en er ligt of staat altijd een bloemetje, ze worden niet vergeten. In Groningen loop je vanaf het huis van bewaring langs het “joods monument”, door het centrum, langs het voormalig Scholtenshuis naar het Martinikerkhof en het is elk jaar zo druk, en er is zoveel jeugd.
Ik heb vandaag mijn zoon Dani van 9 jaar mee, hij deelt dezelfde intresse als mij over wat er allemaal gebeurt is. Onnadenkend laat ik Dani het journaal meekijken en hij ziet de verschrikkingen in de Oekraine en de witte lakens over de dode mensen in Gaza, of het de gewoonste zaak van de wereld is, en helaas is dat ook zo.
De oorlog is dichtbij, de klok op het graf van mijn Opa, Berend Klaas Bosma, hier in Nieuwolda staat niet meer alleen voor de symboliek op 5 voor 12. Voor mijn zoon en voor alle jonge mensen hoop ik dat er altijd “helden” zullen blijven bestaan zoals mijn Opa, Berend Klaas Bosma, vechtend voor onze vrijheid.
Ik ben begonnen met me voor te stellen en ik wil graag eindigen met te zeggen dat ik ook nog een 2e en 3e naam heb, Berend Klaas, en daar ben ik heel trots op.
